ITALI- Marrëveshja me Shqipërinë për emigrantët është operacioni më i shtrenjtë, çnjerëzor dhe i padobishëm në historinë e politikave italiane të migracionit. Kështu thuhet në raportin e ActionAid dhe Universiteti i Barti, ku janë publikuar llogaritë ekonomike të dy qendrave të paraburgimit për azilkërkuesit që qeveria italiane ngriti në Gjadër dhe Shëngjin në tetor të 2024. Shifrat janë marramendëse, thuhet në raporti, me mbi 153,000 euro për të ngritur një shtrat të vetëm dhe 114,000 euro në ditë për vetëm pesë ditë operacioni në vitin 2024, të gjitha para publike.
Raporti përmend se në vitin 2024, se Prefektura e Romës ka bërë pagesa me një total prej 570 mijë eurosh për organizatën që menaxhon objektet, Medihospes, vetëm për pesë ditë funksionimi aktual: 114 mijë euro në ditë për të ndaluar 20 persona, midis mesit të tetorit dhe fundit të dhjetorit 2024, të cilët u liruan të gjithë brenda pak orësh. Kësaj i shtohen 528 mijë euro vetëm për mikpritjen dhe ushqimin e personelit të policisë. Dhe kjo pa llogaritur kostot e transferimeve detare.
Të gjitha këto para thuhet se janë të shpenzuara kot, sepse tre operacionet e para të transferimit në Gjader të azilkërkuesve të shpëtuar në det, deri në janar 2025, u pezulluan me urdhra ndalimi dhe emigrantët u kthyen në Itali. Në këto rrethana, qeveria Meloni modifikoi përdorimin e qendrës dhe, në prill 2025, bëri transferimin e parë të të huajve që prisnin riatdhesimin, të cilët ishin ndaluar tashmë në CPR të tjera në territorin italian.
Marrëveshja Itali-Shqipëri hapi rrugën për propozimet e paraqitura në tryezë nga ekzekutivi i BE-së në muajt e fundit, duke u mundësuar Shteteve Anëtare të hyjnë në marrëveshje me vendet e treta dhe të krijojnë qendra riatdhesimi jashtë territorit evropian.
Platforma "Të ndaluarit" ofron të dhëna të reja, të pabotuara, për 14 qendrat aktive të paraburgimit në Itali dhe Shqipëri. Operacioni "Shqipëria" është cilësuar më i kushtueshmi, çnjerëzor dhe i kotë në historinë e politikave italiane të migracionit. Prefektura e Romës i pagoi 570,000 euro agjencisë së menaxhimit Medihospes për pesë ditë operacionesh aktuale: 114,000 euro në ditë për të ndaluar 20 persona midis mesit të tetorit dhe fundit të dhjetorit 2024, të cilët u liruan të gjithë brenda disa orësh.
ActionAid dhe Universiteti i Barit kanë zbuluar për herë të parë se sa miliona janë shpenzuar në të vërtetë për ngritjen e qendrave në Gjadër dhe Shëngjin deri në mars 2025, pavarësisht se qendrat nuk janë përfunduar.
Ngritja e një vendi të lirë në Shqipëri kushtoi mbi 153,000 euro. Krahasimi me kostot e ndërtimit të objekteve të ngjashme në Itali është i zymtë: në vitin 2024, CTRA e Porto Empedocle (AG) kushtoi 1 milion euro për të krijuar 50 vende (pak mbi 21,000 euro për vend).
Kapacitet i reduktuar i sistemit dhe vende bosh. Në fund të vitit 2024, ekzistonin 11 qendra ndalimi për riatdhesim (QND), për një kapacitet zyrtar prej 1,522 vendesh në sistemin e ndalimit për të huajt. Kësaj duhet t'i shtohen edhe 1,033 vendet e krijuara zyrtarisht në tre qendrat e ndalimit për azil (QND), duke e çuar kapacitetin total në 2,555. Megjithatë, për shkak të vonesave në ngritjen e objekteve, protestave të përsëritura dhe dëmtimeve të vazhdueshme të objekteve, sistemi funksionon me 46% të kapacitetit të tij zyrtar në fund të vitit 2024.
"Duke pasur parasysh 263 vende bosh nga një total prej 1,164 të disponueshme", shpjegon Fabrizio Coresi, ekspert i migracionit për ActionAid "përpjekja për të përdorur qendrën në Gjader për të ndaluar popullsinë e huaj të parregullt të pranishme në Itali duket plotësisht e paarsyeshme dhe e palogjikshme."
Riatdhesimet në nivelin më të ulët historik që nga viti 2014. Justifikimi kryesor për ekzistencën e CPR-ve është se ato i bëjnë politikat e riatdhesimit më efektive. Megjithatë, përdorimi i paraburgimit vetëm sa rrit kostot ekonomike dhe njerëzore të riatdhesimeve dhe, pavarësisht se kërkon afate kohore më të gjata (deri në 18 muaj, duke filluar nga shtatori 2023), nuk ndikon në numrin e riatdhesimeve të kryera. Viti 2024 shënoi numrin më të ulët që nga viti 2014: vetëm 41.8% (2,576) e njerëzve që hynë në një qendër paraburgimi, nga një total prej 6,164, u riatdhesuan. Pavarësisht burimeve gjithnjë e në rritje të devijuara për paraburgim administrativ, edhe në vitin 2024, vetëm 10.4% e atyre që morën një urdhër largimi u riatdhesuan nga CPR-të italiane.
Funksioni i Ri i Paraburgimit. Numri i azilkërkuesve në sistemin e paraburgimit është rritur vitet e fundit, duke arritur në mbi 45% të atyre të ndaluar në vitin 2024. 21% përqind e tyre nuk kishin marrë ende një urdhër largimi, por mbaheshin vetëm si azilkërkues. "Përdorimi i paraburgimit si mjet i politikës së azilit shënon një ndryshim të rëndësishëm paradigme, duke ngritur pyetje serioze në lidhje me objektivat e një instrumenti me një ndikim të tillë në të drejtat themelore të njerëzve", shprehet Giuseppe Campesi i Universitetit të Barit. "Këto pyetje janë reflektuar drejtpërdrejt në rritjen e ndjeshme të lirimeve për shkak të dështimit të autoriteteve gjyqësore për të vërtetuar ose zgjatur urdhrat e paraburgimit."
Kosto jashtë kontrollit. Në vitin 2024, kostoja e sistemit të paraburgimit ishte gati 96 milionë euro, më shumë se totali i shpenzuar në gjashtë vitet e mëparshme (pak më pak se 93 milionë euro). Për më tepër, midis kostove të ndryshme të pallogaritura, një shembull kryesor i shpërdorimit të burimeve është "Shqipëria". 528,000 euro u shpenzuan për akomodim dhe ushqim vetëm për personelin policor në vitin 2024 për pesë ditë funksionimi të qendrave.
Investimi në sistemin e paraburgimit që nga viti 2017 vazhdon i pandërprerë, pavarësisht se është praktikisht i pamenaxhueshëm dhe strukturalisht i dhunshëm, shkelës i të drejtave themelore dhe patogjenik. Një sistem që midis vitit 2024 dhe muajve të parë të vitit 2025 ka rezultuar në tre vdekje, duke shtuar më shumë se 30 vdekje në paraburgimin administrativ në Itali.
Për këtë arsye, ActionAid dhe Departamenti i Shkencave Politike në Universitetin e Barit kanë vendosur të përfshijnë në platformë, midis treguesve që lidhen me objektet individuale, një regjistër të ngjarjeve kryesore kritike (trazira, aksidente, vetëlëndim, etj.) që ndodhin atje. Kjo synon të nxjerrë në pah, përtej të dhënave, koston njerëzore të sistemit dhe të marrë në konsideratë efektet e politikave më të errëta të imigracionit tek njerëzit e detyruar t'i durojnë ato.
